Bağırsak Mikrobiyotası Alzheimer Hastalığını Nasıl Etkiler?

Daha Fazla Bilgi Edinin

Alzheimer hastalığı, dünya çapında 55 milyondan fazla kişiyi etkileyen ve 2050 yılına kadar vaka sayısının 139 milyona çıkması beklenen bir demans türüdür (1). Demansın önde gelen nedeni olan Alzheimer hastalığı, bu vakaların %60 ila %70’ini oluşturmaktadır (2). Diğer demans türleri gibi, bu yıkıcı nörodejeneratif bozukluk da hafıza kaybı, bilişsel gerileme, dil problemleri ve davranışsal değişikliklerle karakterizedir.

Alzheimer ve demans üzerine on yıllardır süren araştırmalara rağmen, şu anda bir tedavi bulunmamakta ve tıbbi müdahaleler yalnızca sınırlı rahatlama sağlayabilmektedir. Peki ya Alzheimer’ı yavaşlatmanın hatta önlemenin anahtarı sadece beyinde değil, bağırsaklarda gizliyse? Geleneksel olarak araştırmalar, genetik faktörlerin beyin patolojisi üzerindeki etkilerine odaklanmıştır, ancak araştırmacılar şimdi dikkatlerini başka bir yöne çeviriyor—sindirim sistemimizde yaşayan mikroplara.

Bağırsak Mikrobiyotası Bilişsel Sağlığı Nasıl Etkiler?

Bağırsak mikrobiyotamız, beyin fonksiyonlarımız da dahil olmak üzere birçok sağlık alanında derin bir etkiye sahiptir. Bağırsaklarımızdaki mikroplar, bağırsak-beyin ekseni olarak bilinen karmaşık bir sistem aracılığıyla beynimizle iletişim kurar. Bu, bağırsak mikrobiyotamızın bileşimindeki değişikliklerin ruh halimizi, davranışlarımızı ve bilişsel işlevlerimizi etkileyebileceği anlamına gelir. Bağırsak mikrobiyotasının bilişsel sağlığımızı etkilemesinin temel yollarından biri, bağışıklık sistemimizi düzenlemesidir. Bağırsaklar, vücudumuzdaki bağışıklık hücrelerinin %70 ila %80’ine ev sahipliği yapar (3) ve bağırsak bakterilerimizdeki dengesizlikler kronik inflamasyona yol açabilir. Bu inflamasyon, Alzheimer gibi nörodejeneratif hastalıklarla ilişkili bilişsel gerilemeye katkıda bulunduğu düşünülen nöroinflamasyonu tetikleyebilir. (4)

Bağırsak mikrobiyotası ayrıca beynimizdeki serotonin, dopamin ve gama-aminobütirik asit (GABA) gibi önemli nörotransmitterlerin üretimini, hareketini ve işlevini düzenler (5). Bağırsak disbiyozu veya bağırsak bakterilerindeki dengesizlik, bu önemli nörotransmitterlerin üretimini bozabilir.

Ek olarak, bağırsak mikrobiyotası ve metabolitleri, beyni zararlı maddelerden koruyan seçici bir bariyer görevi gören kan-beyin bariyerinin (BBB) bütünlüğü üzerinde etkiye sahiptir. Mikrobiyota dengesizleştiğinde, BBB’nin geçirgenliğini artırarak zararlı bileşiklerin beyne girmesine izin verebilir (6). Bu bileşikler, inflamasyonu ve beyin dokusunda hasarı tetikleyebilir. Son kanıtlar, bağırsak mikroplarımızın Alzheimer hastalığıyla bağlantılı önemli bir protein olan amiloid-beta (Aβ) üretimi ve düzenlenmesinde rol oynayabileceğini göstermektedir (7). Aβ proteinlerinin beyinde birikmesi, Alzheimer’ın belirleyici özelliklerinden biri olan amiloid plaklarını oluşturur.

Son olarak, bağırsak mikrobiyotası, diyet lifinin fermantasyonu sırasında asetik asit, propiyonik asit ve bütirik asit gibi kısa zincirli yağ asitlerini (SCFA’lar) üretir. SCFA’lar, anti-inflamatuar özelliklere sahiptir ve inflamatuar yolların yanı sıra amiloid plaklarının oluşumunu ve tau protein hiperfosforilasyonunu düzenleyerek beyni nörodejeneratif hastalıklardan korumaya yardımcı olur. (8)

Alzheimer ve Bağırsak Disbiyozu: Bilim Ne Diyor?

Çok sayıda çalışma, Alzheimer hastalarının bağırsak mikrobiyotalarının sağlıklı kontrollerden belirgin şekilde farklı olduğunu göstermiştir. Bu farklılıklar genellikle bağırsak mikrobiyal çeşitliliğinde bir azalma ve belirli bakteri türlerinin göreceli bolluğunda önemli değişiklikler içerir.

Örneğin, bir çalışma, Alzheimer hastalığı (AD) olan bireylerin bağırsak mikrobiyota popülasyonunun cinsiyet ve yaş eşleştirilmiş kontrollerden farklı olduğunu göstermiştir. Genel mikrobiyota çeşitliliğinde belirgin bir azalma gözlemlenmiş, Firmicutes ve Bifidobacterium seviyeleri düşerken, Bacteroidetes seviyelerinde artış görülmüştür (9). Başka bir çalışma da AD hastalarında düşük Firmicutes seviyeleri ve artmış Proteobacteria olduğunu bulmuştur (10).

Daha spesifik olarak, bir çalışma, AD hastalarında Faecalibacterium gibi bütirat üreten bakterilerde önemli bir azalma tespit ederken, Bifidobacterium dahil laktat üreten bakterilerde belirgin bir artış olduğunu göstermiştir (11). Bütirat, inflamasyonu azaltmada ve bağırsak bariyer bütünlüğünü korumada kilit rol oynadığından, eksikliği Alzheimer hastalığında görülen sistemik inflamasyona katkıda bulunabilir.

Bu inflamatuar bağlantıya dair daha fazla kanıt, bilişsel bozukluğu ve beyin amiloidozu olan bireylerde pro-inflamatuar bakterilerde (Escherichia ve Shigella gibi) önemli bir artış ve anti-inflamatuar tür Eubacterium rectale‘de azalma olduğunu gösteren araştırmalardan gelmektedir (12). Bu, bağırsak disbiyozunun nörodejenerasyonu şiddetlendiren kronik bir inflamatuar durumu tetikleyebileceğini düşündürmektedir.

Önemli olarak, bağırsak disbiyozu yalnızca ileri evre Alzheimer’da ortaya çıkmaz—hastalık sürecinin erken dönemlerinde görülür ve zamanla kötüleşir. Çalışmalar, yeni tanı konmuş AD hastalarının bile bağırsak mikrobiyota dengesizlikleri sergilediğini, Bacteroides gibi potansiyel olarak koruyucu bakterilerde azalma ve Prevotella gibi pro-inflamatuar türlerde artış olduğunu göstermektedir (13).

Dikkat çekici bir şekilde, başka bir çalışma, bağırsak mikrobiyota kompozisyonunun Alzheimer hastalığının şiddeti arttıkça kademeli olarak değiştiğini göstermiştir. Bilişsel bozukluk kötüleştikçe, bağırsaktaki Firmicutes ve Bacteroides bolluğu giderek azalırken, Proteobacteria, Verrucomicrobia ve Actinobacteria seviyeleri artmıştır (14). Bu değişimler, hastalık ilerlemesiyle ilişkili net bir mikrobiyal imzayı vurgulamakta ve bağırsak disbiyozunun nörodejenerasyonu tetiklemedeki potansiyel rolünü güçlendirmektedir.

Toplu olarak, bu bulgular bağırsak mikrobiyota dengesizliklerinin yalnızca Alzheimer hastalığında bulunmadığını—hastalığın erken dönemlerinde ortaya çıktığını ve kötüleştikçe evrildiğini göstermektedir. Bu da önemli bir soruyu gündeme getiriyor: Bağırsak mikrobiyotasını değiştirmek bilişsel gerilemeyi yavaşlatmaya hatta önlemeye yardımcı olabilir mi?

Bağırsak Mikrobiyotasını Yeniden Dengelemek Beyni Korumaya Yardımcı Olabilir mi?

Diyet değişiklikleri, bağırsak mikrobiyotamızı ve dolayısıyla beyin sağlığımızı önemli ölçüde etkileyebilir. Son yıllarda, artan sayıda araştırma, bağırsak mikrobiyotamızı bilinçli diyet ve yaşam tarzı değişiklikleriyle modüle etmenin, Alzheimer ve demans gibi nörodejeneratif hastalıklardan beynimizi korumak için umut verici bir potansiyel sunduğunu desteklemektedir.

Bu görüşü destekler nitelikte, 2023 tarihli bir derleme makalesi, bağırsak mikrobiyota odaklı terapilerin Alzheimer hastalarında sonuçları iyileştirme potansiyelini vurgulamaktadır. İncelenen bulgular, bağırsak sağlığı ile AD ilerlemesi arasında önemli bir ilişki olduğunu ve sağlıklı bir bağırsak mikrobiyotasının yeniden tesis edilmesinin semptomları hafifletebileceğini ve hastalık gelişimini yavaşlatabileceğini düşündürmektedir. Probiyotikler, prebiyotikler ve sinbiyotikler gibi çeşitli müdahaleler terapötik stratejiler olarak araştırılmakta ve erken preklinik ve bazı klinik çalışmalardan cesaret verici veriler sunulmaktadır. (15)

Ancak, mikrobiyota hedefli terapilerin verimliliğini maksimize etmek için kişiselleştirilmiş bir yaklaşım çok önemlidir. Her bireyin mikrobiyotası benzersizdir ve bu da müdahalelerin kişinin özel bağırsak profiline göre uyarlanmasının en iyi sonuçları vereceği anlamına gelir. Örneğin, farklı probiyotik suşlarının bilişsel işlev üzerinde değişken etkileri olabilir. Bu, 2022’de hafif ve orta şiddette AD’li 90 hastanın 12 hafta boyunca günde iki kez Lactobacillus rhamnosus veya Bifidobacterium longum takviyeleri veya plasebo aldığı bir çalışmada gösterilmiştir (16). B. longum probiyotik takviyesi alan katılımcılar, hem plasebo hem de L. rhamnosus gruplarına kıyasla bilişsel işlevlerinde daha büyük bir iyileşme yaşamışlardır. Bu, mikrobiyotanızı test etmenin önemini vurgular, çünkü eksik veya fazla olan bakterileri ortaya çıkarabilir ve böylece daha etkili olma ihtimali yüksek hedefli müdahalelere olanak tanır.

Enbiosis’in Bilim Destekli Beyin Sağlığı Yaklaşımı

Enbiosis olarak, beyin sağlığınızı etkileyebilecek dengesizlikleri ortaya çıkarmaya yardımcı olan yenilikçi, yapay zeka destekli bir bağırsak mikrobiyota test hizmeti sunuyoruz. Bağırsak sağlığınıza dair içgörülerin yanı sıra, kişiselleştirilmiş gıda önerileri ve prebiyotik ve probiyotik önerileri sunuyoruz; bunların hepsi en güncel bilimsel araştırmalarla desteklenmektedir. Bize ulaşın ve kanıta dayalı çözümlerimizle size nasıl destek olabileceğimizi öğrenin.

Daha Fazla Bilgi Edinin

Referanslar

1 Dünya Sağlık Örgütü. (‎2021)‎. Global status report on the public health response to dementia. Dünya Sağlık Örgütü. https://digitalcommons.fiu.edu/srhreports/health/health/65/
2 Dünya Sağlık Örgütü. (2023). Dementia. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/dementia
3 Wiertsema, S. P., Garssen, J., & J Knippels, L. M. (2021). The Interplay between the Gut Microbiome and the Immune System in the Context of Infectious Diseases throughout Life and the Role of Nutrition in Optimizing Treatment Strategies. Nutrients, 13(3), 886.
4 Heneka, M. T., M., W., Jessen, F., Hoozemanns, J., Thal, D. R., Boche, D., Brosseron, F., Teunissen, C., Zetterberg, H., Jacobs, A. H., Edison, P., Ramirez, A., Cruchaga, C., Lambert, J., Laza, A. R., Vicente, J., Fischer, A., Stein, T. D., Kleineidam, L., Riechers, S et al. (2024). Neuroinflammation in Alzheimer disease. Nature Reviews Immunology, 1-32.
5 Chen, Y., Xu, J., & Chen, Y. (2021). Regulation of Neurotransmitters by the Gut Microbiota and Effects on Cognition in Neurological Disorders. Nutrients, 13.
6 Xie, J., Bruggeman, A., De Nolf, C., Vandendriessche, C., Van Imschoot, G., Van Wonterghem, E., Vereecke, L., & Vandenbroucke, R. E. (2023). Gut microbiota regulates blood‐cerebrospinal fluid barrier function and Aβ pathology. EMBO Journal, 42(17), e111515.
6 Jin, J., Xu, Z., Zhang, L., Zhang, C., Zhao, X., Mao, Y., Zhang, H., Liang, X., Wu, J., Yang, Y., & Zhang, J. (2023). Gut-derived β-amyloid: Likely a centerpiece of the gut–brain axis contributing to Alzheimer’s pathogenesis. Gut Microbes, 15(1), 2167172
7 Qian, X. H., Xie, R. Y., Liu, X. L., Chen, S. D., & Tang, H. D. (2022). Mechanisms of Short-Chain Fatty Acids Derived from Gut Microbiota in Alzheimer’s Disease. Aging and Disease, 13(4), 1252–1266.
8 Vogt, N. M., Kerby, R. L., Dill-McFarland, K. A., Harding, S. J., Merluzzi, A. P., Johnson, S. C., Carlsson, C. M., Asthana, S., Zetterberg, H., Blennow, K., Bendlin, B. B., & Rey, F. E. (2017). Gut microbiome alterations in Alzheimer’s disease. Scientific Reports, 7, 13537.
9 Liu, P., Wu, L., Peng, G., Han, Y., Tang, R., Ge, J., Zhang, L., Jia, L., Yue, S., Zhou, K., Li, L., Luo, B., & Wang, B. (2019). Altered microbiomes distinguish Alzheimer’s disease from amnestic mild cognitive impairment and health in a Chinese cohort. Brain, Behavior, and Immunity, 80, 633-643.
10 Ling, Z., Zhu, M., Yan, X., Cheng, Y., Shao, L., Liu, X., Jiang, R., & Wu, S. (2021). Structural and Functional Dysbiosis of Fecal Microbiota in Chinese Patients With Alzheimer’s Disease. Frontiers in Cell and Developmental Biology, 8, 634069.
11 Cattaneo, A., Cattane, N., Galluzzi, S., Provasi, S., Lopizzo, N., Festari, C., Ferrari, C., Guerra, U. P., Paghera, B., Muscio, C., Bianchetti, A., Volta, G. D., Turla, M., Cotelli, M. S., Gennuso, M., Prelle, A., Zanetti, O., Lussignoli, G., Mirabile, D., Bellandi, D., et al. (2017). Association of brain amyloidosis with pro-inflammatory gut bacterial taxa and peripheral inflammation markers in cognitively impaired elderly. Neurobiology of Aging, 49, 60–68.
12 Guo, M., Peng, J., Huang, X., Xiao, L., Huang, F., & Zuo, Z. (2021). Gut Microbiome Features of Chinese Patients Newly Diagnosed with Alzheimer’s Disease or Mild Cognitive Impairment. Journal of Alzheimer’s disease : JAD, 80(1), 299–310.
13 Chen, L., Xu, X., Wu, X., Cao, H., Li, X., Hou, Z., Wang, B., Liu, J., Ji, X., Zhang, P., & Li, H. (2022). A comparison of the composition and functions of the oral and gut microbiotas in Alzheimer’s patients. Frontiers in Cellular and Infection Microbiology, 12, 942460.
14 Zhang, T., Gao, G., Kwok, L. Y., & Sun, Z. (2023). Gut microbiome-targeted therapies for Alzheimer’s disease. Gut microbes, 15(2), 2271613.
15 Akhgarjand, C., Vahabi, Z., Etesam, F., & Djafarian, K. (2022). Effects of probiotic supplements on cognition, anxiety, and physical activity in subjects with mild and moderate Alzheimer’s disease: A randomized, double-blind, and placebo-controlled study. Frontiers in Aging Neuroscience, 14, 1032494.